شرکتهای تجاری اقسام متعددی دارند از جمله شرکت های تضامنی، شرکت های نسبی، شرکت های سهامی، شرکت های مختلط غیرسهامی و… که در این مطلب می‌خواهیم به دسته‌ی اول یعنی شرکت های تضامنی بپردازیم.
اولین سوال این است که به چه شرکت هایی تضامنی گفته میشود؟
شرکت تضامنی شرکتی است که با یک اسم مخصوص برای امور تجارتی بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی تشکیل میشود.
مسئولیت تضامنی یعنی اگر دارایی شرکت برای پرداخت تمام زیانها و قروض آن کافی نباشد، هر یک از شرکا مسئول پرداخت تمام قروض خواهند بود. (ماده 116 قانون تجارت) به عبارت دیگر یعنی طلبکاران می‌توانند به هر کدام از شرکا که مایل بودند و یا در دسترس بودند مراجعه کنند و تمام طلب خود را مطالبه نمایند. در این حالت اصطلاحا گفته میشود که شرکا متضامنا مسئول پرداخت هستند.
ممکن است این سوال پیش آید که چرا باید فردی خودش را زیر بار چنین تضمینی برای تأسیس یک شرکت قرار دهد و چرا سراغ انواع دیگر شرکت های تجاری با مسئولیت محدودتر نرود؟
مگر چه منفعتی در تأسیس یک شرکت تضامنی وجود دارد؟
شرکت های تضامنی دارای قدمتی طولانی در نظام‌های حقوقی کشورهای مختلف هستند و شاید دلیل این استقبال با توجه به مسئولیت نامحدود شرکت و مسئولیت تضامنی همه‌ی شرکا در قبال طلبکاران این باشد که غالبا کسانی به سراغ تأسیس این نوع شرکت می‌روند که سرمایه‌ی کافی برای ایجاد یک شرکت ندارند ولی شرکایی معتمد وجود دارد و در نتیجه اقدام به تأسیس شرکت می‌نمایند. پس دو دلیل اصلی برای روی آوردن به شرکت های تضامنی وجود دارد: نداشتن سرمایه‌ی کافی و در عوض، داشتن شرکایی قابل اعتماد.
شرکت های تضامنی دارای شخصیت مستقلی هستند!
در علم حقوق، اشخاص به دو دسته‌ی حقیقی و حقوقی تقسیم می‌شوند.
برای آگاهی از تعریف اشخاص حقوقی میتوان به مصادیق آن همانند شرکت ها، مؤسسات، دانشگاه‌ها، انجمن‌ها، حزب‌ها و… اشاره کرد که در تمامی این مصادیق، برخلاف اشخاص حقیقی با یک فرد مواجه نیستیم و صحبت از مجموعه‌ای از اشخاص و یا اموال است.
بر این اساس میتوان گفت که شرکت های تضامنی در حقوق ایران دارای شخصیت حقوقی مستقلی هستند و این یعنی دارایی شرکت از دارایی شرکا جداست و خود شرکت به عنوان یک تاجر محسوب میشود و حتی ممکن است ورشکسته اعلام شود. (ماده 412 قانون تجارت) در این صورت مطابق با ماده 128 قانون تجارت در صورت ورشکستگی شرکت، طلبکاران نسبت به دارایی شرکت بر طلبکاران شرکا ارجحیت دارند.
اگر از یک شرکت تضامنی طلب داشتیم چگونه می‌توانیم آن را وصول کنیم؟
فرد طلبکار می‌تواند برای دریافت طلب خود مستقیما به هر یک از شرکا مراجعه کند و این به خاطر نوع مسئولیت آنان یعنی تضامنی بودن است که هر یک از شرکا مسئول پرداخت تمامی دیون (اعم از ضرر و زیانها و یا قروض) شرکت خواهند بود.
بعد از این مرحله شریکی که حساب طلبکار را تصفیه کرده است می‌تواند به سایر شرکا مراجعه کند و به تعبیری بین خودشان حساب و کتاب کنند. بدین ترتیب امکان معاف شدن یکی از شرکا از مسئولیت پرداخت وجود ندارد چرا که در این صورت، تضامنی بودن شرکت بی‌معنی خواهد شد.
ضمنا این دیون می‌تواند مربوط به زمانی باشد که این شریک در ردیف سایر شرکا قرار گرفته و همچنین می‌تواند مربوط به زمان قبل از شریک شدن این فرد باشد که در هر دو صورت اگر طلبکاری به او مراجعه کرد به همان دلیل مسئولیت تضامنی ملزم به پرداخت خواهد بود و نمی‌تواند ادعا کند که این دیون مربوط به پیش از شراکت او بوده و مسئولیتی ندارد. البته اگر دیونی بعد از خروج او برای شرکت به وجود آمده باشد مسئولیتی ندارد منوط بر اینکه خروج خود را قبل از ایجاد دیون مذکور ثبت کرده باشد.
آیا تابعیت شرکت های تضامنی و شرکای آن یکسان است؟
از دیگر ویژگی‌های شرکت های تضامنی این است که تابعیت شرکا لزوما نمی‌بایست با تابعیت شرکت یکی باشد و این ناشی از استقلال شخصیت حقوقی این نوع شرکت هاست. برای مثال ممکن است شرکتی که در ایران ثبت شده شعبه‌ای از یک شرکت چینی باشد و در نتیجه به دلیل آنکه مرکز اصلی آن در چین است تابعیت آن را چینی بدانیم ولی شرکای آن دارای تابعیتی ایرانی باشند. یا در فرض دیگری تعدادی غیر ایرانی نسبت به تأسیس شرکتی تضامنی در ایران اقدام نمایند که در نتیجه تابعیت این شرکت برخلاف تابعیت شرکا، به دلیل محل ثبت آن ایرانی محسوب میشود.
نکته‌ی مهمی که در انتخاب نام شرکت تضامنی باید دقت شود.
در تعریف قانون تجارت از شرکت های تضامنی به اسم مخصوص برای این نوع شرکت ها اشاره شده که منظور از آن لزوم آوردن عبارت شرکت تضامنی و یا حداقل نام یکی از شرکاست. در این حالت نام مابقی شرکا تحت عنوان و شرکا و یا و برادران ذکر میشود. (خصوصا در مواردی که به دلیل تعدد شرکا امکان نام بردن همه‌ی آنان وجود ندارد و در نتیجه ذکر پسوندهای مذکور کفایت می‌نماید.)
موضوع و سرمایه‌ی شرکتهای تضامنی به چه صورت است؟
مطابق آنچه در قانون آمده موضوع این شرکت ها الزاما امور تجارتی است و سرمایه‌ی این شرکت ها شامل وجه نقد و یا غیر نقدی و یا حتی یک نوع فعالیت می‌باشد و میزان مشخصی برای آن از طرف قانونگذار معین نشده است. البته سفته و چک به عنوان سرمایه‌ی شرکتهای تضامنی قابل قبول نیست و می‌بایست معادل پولی آن پرداخت شود.
شرکا باید اهلیت داشته باشند!
مطابق با ماده 116 قانون تجارت، شرکای شرکت های تضامنی عبارتند از حداقل دو شرکت و یا دو شریک حقیقی که اهلیت عام داشته باشند. این نوع اهلیت یعنی برای انجام معاملات تجاری، منع قانونی نداشته و به طور مثال محجور (اعم از صغیر و سفیه و مجنون) نباشند.
شرکت های تضامنی چگونه اداره می‌شوند؟
شرکت های تضامنی توسط مدیر یا مدیرانی اداره می‌شوند که مورد انتخاب شرکا قرار گرفته‌اند. حال این مدیر یا مدیران می‌توانند هم از میان شرکا و هم از میان افرادی خارج از جمع آنان انتخاب شوند.
مدت زمان مدیریت نیز تا زمانی خواهد بود که شرکا نسبت به عزل مدیر یا مدیران اقدام نکرده باشند. همچنین سایر مواردی همانند فوت مدیر، محجور یا ورشکسته شدن وی و همچنین استعفا از دیگر پایان دهنده‌ها به مدیریت خواهد بود.
معیار تقسیم سود بین شرکا چیست؟
منافع حاصله در شرکت های تضامنی به نسبت سهم و آورده‌ی اولیه‌ی هر یک از شرکا بین آنان تقسیم میشود مگر آنکه در شرکت نامه ترتیب دیگری را مقرر کرده باشند. البته در هر صورت پرداخت هر نوع منفعتی به شرکا تا زمانی که زیان‌های وارده جبران نشده باشد، ممنوع خواهد بود. (برگرفته از مواد 119 و 132 قانون تجارت)
برای ثبت یک شرکت تضامنی چه مراحلی را باید طی کنیم؟
برای این کار کافیست به آدرس https://irsherkat.ssaa.ir مراجعه کنید و با انتخاب گزینه‌ی تأسیس شخصیت حقوقی، گام به گام مراحل ثبت آن را تکمیل نمایید.
در کشور ما حدود هفت هزار شرکت تضامنی ثبت شده است که البته تعدادی از آنها در حال حاضر غیرفعال و منحل شدهاند.
با جستجوی عبارت «شرکت تضامنی» در سامانه‌ی «رسمیو» می‌توانید نام شرکت های تضامنی، اعضای هیئت مدیره، علائم تجاری و دیگر اطلاعات این شرکت ها را مشاهده نمایید.
