دو نوع از هزینه‌های اصلی شرکت‌ها، هزینه منابع انسانی و هزینه مالیات است. در یادداشت قبل در مورد مالیات توضیح داریدم. برای این که بدانیم حق السعی چیست و به چه چیزی گفته می‌شود باید ببینیم حق‌السعی در قانون کار چطور تعریف شده است. بهترین و کامل‌ترین مرجع برای آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات رسمی این است که از توضیحات کامل موجود در متن قانون و ماده قانونی و تبصره‌های مربوط به همان موضوع استفاده کنیم.
مواد 34 تا 50 قانون کار به تشریح مفهوم حق السعی، مزد، مزد ثابت و مبنا و شرایط و مسائل مربوط به آن پرداخته است.
حق السعی چیست؟
مطابق با ماده 34 قانون کار، کلیه دریافت‌های قانونی شامل مزد یا حقوق، کمک عائله‌مندی، هزینه‌های مسکن، خواربار، ایاب و ذهاب، مزایای غیر نقدی، پاداش افزایش تولید، سود سالانه و نظایر آن‌ها که کارگر به اعتبار قرارداد کار دریافت می‌کند را حق السعی می‌نامند. به مجموع وجوه نقدی و غیر نقدی هم که در برابر انجام کار به کارگر پرداخت می‌شود مزد می‌گویند.
هنگامی که پرداخت مزد کار بر اساس ساعات انجام کار تعیین شود، به آن مزد ساعتی و در صورتی که بر اساس میزان انجام کار و یا محصول تولید شده باشد، کارمزد می‌گویند. در مواردی که دستمزد بر اساس محصول تولید شده و یا میزان انجام کار در زمان مشخصی تعیین شود، کارمزد ساعتی، به آن گفته می‌شود.
محاسبه حق‌السعی در قانون کار
تعیین میزان و مبنای محاسبه حق‌السعی در قانون کار و مزد کارگران، بر عهده شورای عالی کار است. در ابتدای هر سال این شورا موظف است حداقل دستمزد کارگران را با توجه به میزان تورمی که از طرف بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام می‌شود، تعیین کند.
بر اساس مصوبه شورای عالی، برای سال جاری یعنی سال 1400، حداقل میزان دستمزد روزانه کارگر برابر با 885.165 ریال است. بر اساس این مصوبه حداقل حقوق قانون کار برای کارگران در سال هزار و چهارصد مبلغ 26.554.925 ریال است. بنابراین حداقل میزان دریافتی در مجموع 4200000 تومان برای یک خانواده چهار نفره است.
قوانین مربوط به حق‌السعی در قانون کار
مهم‌ترین قوانین مربوط به حق السعی در کار و دستمزد شامل این موارد می‌شود:
- به مجموع مزد شغل و مزایای ثابت پرداختی ، مزد ثابت می‌گویند.
- مزایای رفاهی که جنبه انگیزه دهنده دارند مانند هزینه مسکن و خواربار و پاداش، نباید به عنوان بخشی از مزد ثابت و مبنا محسوب شوند.
- مزد باید در فاصله‌های زمانی مرتب، در روزهای کاری و ساعات کار به صورت نقدی پرداخت شود. اما باید در نظر داشت اگر در قرارداد و روال کاری، مبلغ مزد به صورت هفتگی، روزانه یا ساعتی تعیین شده است باید در پایان همان هفته، روز یا هر زمانی که توافق شده است بر اساس ساعات کار و کارکرد روزانه محاسبه و پرداخت گردد.
در صورتی که بر اساس قرارداد یا روال کاری کارگاه، پرداخت مزد به صورت ماهانه انجام می‌شود، باید این حقوق در آخر هر ماه پرداخت شود. به پرداختی که در پایان هر ماه صورت می‌گیرد حقوق می‌گویند.
- مبنای پرداخت حقوق ماهیانه در ماه‌های سی روزه بر اساس سی روز و در ماه‌های سی و یک روزه، بر اساس سی و یک روز خواهد بود.
- برای انجام کار مساوی، زن و مرد یکسان حقوق می‌گیرند و تفاوتی میان آن‌ها نیست. این مسئله برای افرادی از گروه، مذهب و قومیت‌های مختلف نیز صادق است و تبعیضی در آن وجود ندارد.
- کارفرما موظف است در ازای انجام کار در ساعات تعیین شده قانونی به هیچ کارگری کمتر از حداقل مزد تعیین شده در آن سال را ندهد. در غیر این صورت متخلف محسوب می‌شود و باید مابه التفاوت را به کارگر پرداخت کند.
- حداقل مزد کارگران تنها می‌تواند به صورت نقدی پرداخت شود و پرداخت‌های غیرنقدی تنها می‌تواند برای مزایا و مواردی که علاوه بر حداقل حقوق انجام می‌شود اعمال شود.
مدت زمان کار کارگران
بر اساس قانون کار مدت زمانی که کارگر، نیرو یا وقت خود را به منظور انجام کار در اختیار کارفرما قرار می‌دهد را ساعت کار می‌نامند. به طور کلی و بدون در نظر گرفتن موارد استثنایی یا ضروری، ساعات کار کارگران نباید از هشت ساعت در یک شبانه روز بیشتر باشد.
علاوه بر این در صورتی که کارفرما با کارگر به توافق برسد، می‌تواند ساعات کار در بعضی از روزهای هفته را کم یا زیاد کند. اما این تغییرات در مدت زمان کاری نباید در مجموع، از قانون 44 ساعت کار در هفته بیشتر شود. درباره‌ی کارهای سخت یا زیان آور، ساعات کار روزانه شش ساعت و مجموع ساعات کاری در هفته 36 ساعت است.
مطابق با قانون ساعات کاری ما بین ساعت شش صبح تا ساعت ده شب، روزانه به حساب می‌آید و حق‌السعی در قانون کار و مزدی که برای آن تعیین می‌شود نیز به همان ترتیب خواهد بود. کاری که در ساعات ما بین ساعت ده شب تا شش صبح انجام می‌شود کار شبانه محسوب می‌شود و از قوانین مربوط به کار شبانه پیروی می‌کند.
قوانین مربوط به اضافه کاری
در صورتی که نیاز باشد تا کارگر خارج از زمان کاری و علاوه بر آن در محل کار حاضر باشد لازم است به دو موضوع توجه شود. یکی توافق با کارگر و رضایت او از از انجام کار اضافی و دوم پرداخت چهل درصد اضافه بر مزدی که به طور معمول به ازای هر ساعت کار عادی دریافت می‌کند.
بر اساس قانون کار ساعات کار اضافی ارجاع شده به کارگران نباید از چهار ساعت در روز بیشتر باشد که البته در موارد استثنایی و با توافق کارفرما و کارگر امکان افزایش آن وجود دارد. از سوی دیگر ارجاع کار اضافی به کارگرانی که کار شبانه یا کارهای خطرناک و سخت و زیان آور انجام می‌دهند، ممنوع است
