امروزه با توجه به پیشرفت و توسعه صنایع و رشد محیط‌های کاری که در آن تعداد زیادی از افراد در فضای مشترک مشغول به کار هستند و همین طور وجود کارخانه‌جات و کارگاه‌های تولیدی و … که افراد با انواع خطرات ممکن است روبرو شوند لزوم توجه به بهداشت فنی در محیط کار و خدمات رفاهی کارکنان به شدت احساس می‌شود. در حال حاضر شغل‌های زیادی وجود دارد که در آن افراد به طور مستقیم یا غیر مستقیم به مشاغل سخت و زیان‌آور مشغول هستند. با این حال مطالعات نشان می‌دهد در یک محیط کار اداری هم ممکن است آسیب‌هایی وجود داشته باشد که سلامت کارکنان را تهدید کند. بنابراین در قانون کار، قوانینی در این خصوص تعیین شده است که لازم الاجراست.
بهداشت محیط کار در قانون کار
به موجب ماده 85 قانون کار نیز برای تأمین حفاظت فنی و همین طور جلوگیری از بیماری‌های مربوط به محیط کار بر لزوم رعایت دستورالعمل‌هایی که توسط شورای عالی حفاظت فنی و وزارت بهداشت تهیه و تنظیم شده است تأکید می‌کند. رعایت تمامی این دستورالعمل‌ها و الزامات بهداشتی محیط کار برای همه کارگاه‌ها، کارگران، کارآموزان و حتی کارگاه‌های خانوادگی نیز لازم است. توجه به آیین نامه مشاغل سخت و زیان آور باید در دستور قرار بگیرد.
دستور العمل‌های محیط کار
- برای احداث کارگاه جدید همگی ملزم هستند مدارک و اسناد طراحی ساختمان و شرایط محیط کار که در آن‌ها مسائل مربوط به بهداشت کار پیش بینی شده است را به وزارت کار ارائه کنند. بهره‌برداری از کارگاه مورد نظر تنها با تأییدیه رعایت قوانین بهداشت محیط کار امکان پذیر است.
- لازم است کارفرما شیوه‌ی استفاده از ماشین آلات و ابزارآلات مربوط به کار را به کارگران آموزش دهد تا از بروز حادثه جلوگیری شود. همین طور اگر ماشین آلات جدیدی به مجموعه اضافه می‌شود باید آن‌ها پیش از این که توسط کارگران مورد استفاده قرار بگیرند آزمایش شوند تا مشکلی در این زمینه ایجاد نشود.
- کارفرما موظف است امکانات لازم برای حفاظت از کارگران را فراهم کند و شیوه استفاده از این امکانات را به نیروی انسانی آموزش بدهد. در مقابل کارگران هم باید دستورالعمل‌های بهداشتی را رعایت کنند و از امکاناتی که کارفرما به منظور حفاظت از آن‌ها فراهم کرده است نگهداری کنند.
- از آن جا که متناسب با هر شغل آسیب‌های خاصی ممکن است در محیط کار وجود داشته باشد، کارفرما لازم است برای نیروهای انسانی خود پرونده‌ی پزشکی تشکیل دهد و نتیجه معاینات سالانه کارگران را حداقل سالی یک بار در این پرونده ثبت کند.
- در صورتی که کارگر در هنگام کار دچار آسیب یا بیماری شد و شورای پزشکی این بیماری را ناشی از شغل کارگر تشخیص داد، کارفرما موظف است بدون این که از میزان حق السعی یا دستمزد کارگر بکاهد او را در بخش دیگری به کار بگیرد.
- در صورتی که موارد آسیب یا بیماری که در نیروی انسانی یک کارگاه دیده شده توسط شورای پزشکی مورد تأیید قرار بگیرد لازم است وزارت کار و امور اجتماعی در خصوص بررسی دوباره شرایط محیط کار در این کارگاه اقدامات لازم را انجام دهد. در این هنگام بازدید و تأیید مجدد محیط کار این کارگاه یک امر ضروری است.
- به منظور نظارت بیشتر در خصوص اجرای قوانین بهداشت محیط کار، پیشگیری از حوادث احتمالی و بیماری‌های محیط کار، یک کمیته با عضویت دو نفر از کارگران واجدین شرایط، مسئول برقراری ارتباط بین این کمیته، کارفرما، وزارت کار و وزارت بهداشت خواهند بود.
- کارفرما مسئول اجرای دستورالعمل‌های بهداشتی محیط کار و ضوابط فنی آن است و در صورت بروز حادثه یا بروز بیماری برای کارگر، به دلیل بی‌توجهی کارفرما به این موضوع، کارفرما باید در این خصوص پاسخگو باشد و مجازات کیفری و حقوقی متوجه شخص او خواهد بود. با این حال اگر کارفرما تمهیدات لازم را فراهم کرده باشد و اثبات شود که حادثه در اثر بی توجهی کارگر به این دستورالعمل‌ها رخ داده باشد هیچ مسئولیتی متوجه کارفرما نخواهد بود.
- کلیه حوادث به وجود آمده در محیط کار باید توسط کارفرما یا مدیران بخش مربوطه، در یک دفتر ویژه ثبت شود و اطلاعات آن در اسرع وقت در اختیار وزارت کار و امور اجتماعی قرار گیرد.
کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار
طبق آیین نامه‌ای که در خصوص تشکیل این کمیته وجود دارد کارفرما موظف است در کارگاه‌هایی با 25 نفر کارگر این کمیته را تشکیل دهد. هدف از ایجاد این کمیته مشارکت کارگران و کارفرمایان برای نظارت بر انجام کامل دستورالعمل‌هایی است که برای جلوگیری از حوادث در محیط کار و حفظ سلامتی کارگران، تهیه و تنظیم شده است.
در این کمیته باید یک فارغ التحصیل بهداشت حرفه‌ای یا پزشک عمومی مورد تأیید وزارت بهداشت به عنوان مسئول حفاظت فنی عضویت داشته باشد. صلاحیت این شخص باید توسط اداره کار و مرکز بهداشت تأیید شده باشد. اعضای کمیته باید با هزینه کارفرما در دوره‌های مربوط به حفاظت فنی و بهداشت کار شرکت کنند.
بسته به تعداد کارگران کارگاه نیز قوانین مربوط به اعضای کمیته و تشکیل جلسات متفاوت است.
هنگامی احتمال وقوع حادثه یا بروز بیماری ناشی از کار در کارگاه وجود داشته باشد مسئول حفاظت فنی و بهداشت کار موظف است این موضوع را به کارفرما و مرکز بهداشت اعلام کند. همین طور کارفرما موظف است صورت جلسات مربوط به تصمیمات این کمیته را به طور مرتب به اداره کار و همین طور مرکز بهداشت ارائه کند.
باید توجه داشت که اگر چه این کمیته وظایف خاص خود را بر عهده دارد با این حال وجود آن نمی‌تواند باعث شود تا مسئولیت‌های کارفرما از او سلب شود.
وظایف وزارت بهداشت و نقش بازرسان
مسئولیت برنامه‌ریزی، کنترل، نظارت و ارزشیابی بهداشت محیط کار در کارگاه‌ها بر عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است که وظیفه دارد تمامی اقدامات لازم در این خصوص را انجام دهد. همان طور که گفته شد یکی از وظایف وزارت بهداشت انجام بازرسی از کارگاه‌هاست.
افرادی که به عنوان بازرس کار و کارشناس بهداشت برای سرکشی به کارگاه‌ها می‌روند این امکان را دارند تا در هر زمان از شبانه روز مأموریت خود را انجام دهند. آن‌ها در هنگام مأموریت باید کارت شناسایی مخصوص بازرسان را همراه داشته باشند تا در صورت لزوم هویت خود را اثبات کنند.
آن‌ها اجازه دارند تمامی بخش‌های کارگاه مورد نظر را بازرسی کنند و به دفاتر و مدارک مربوطه دسترسی داشته باشند. در صورت لزوم می‌توانند از این مدارک رونوشت نیز تهیه کنند. علاوه بر این کارشناسان بهداشت اجازه دارند از موادی که کارگران مورد استفاده قرار می‌دهند نمونه‌گیری کنند تا برای بررسی‌های بیشتر مورد آزمایش قرار بدهند.
